BUNU HERKES BİLİR - EMRAH SAFA GÜRKAN

KİTAP ADI:

BUNU HERKES BİLİR

YAZAR:

EMRAH SAFA GÜRKAN

Genel Bakış

Tarih, sosyal bilimler içerisinde insanların üzerinde en çok tartışma yaptıkları alanlardan bir tanesidir. Bunun nedeni tarihin sadece belirli bir takvim yılı içerisinde gerçekleşmiş olayların yorumlanmadan aktarılması değildir. Tartışmanın çıkmasının en bariz sebebi, deterministik yaklaşımın insan zihninde otomatik olarak yer almış olmasıdır. Herhangi bir olayın aktarımında sadece bu konuyla ilgili kalmayıp bunun nedenleri ve sonuçları üzerinde objektif bir şekilde kafa yorulması, bizim tarihi anlamamızı kolaylaştırır.

Burada ‘post hoc ergo propter hoc’ (bundan sonra, demek ki bundan dolayı) yanılsamasına düşülmeden düşüncelerimizi ifade etmek amacındayız. Tarih birbirini takip eden olaylar dizisidir ancak bunlar arasında kurulacak neden-sonuç ilişkisinde itinalı davranılmalıdır. Aynı zamanda farklı coğrafyalarda eşzamanlı gerçekleşen olayları kıyaslamalı olarak hesaba katmak daha anlamlı sonuçlara ulaşmamız için bizlere yardımcı olacaktır. Olayların yanı sıra ana aktörlerin (kral, general, başbakan, vb.) kendi tutum ve hırslarını da değerlendirme sürecinize dahil etmelisiniz.

Yıllar, bazen asırlar önce, vuku bulmuş olayların yukarıda anlatıldığı gibi yorumlanabilmesi elbette akademik bilgi birikiminin yanı sıra objektif bir zihni de gerektirmektedir. Yaşanmış ve üzerinden yıllar geçmiş olayların yorumlanmasının bireylerin siyasi görüşlerinden etkilendiği dikkate alınmalıdır. Burada yapılması gereken şey, olayları kendi görüşümüzü doğrulayacak şekilde büken bir yaklaşım sergilememektir. Siyasi görüşümüze ya da hayata bakışımıza kutsiyet atfedercesine yüceltilmesi bizi tarihi yanlış anlamaya götürebilir. Bu bağlamda tarihi olaylar hakkında okumaların yoğun ve değişik kaynaklardan yapılmasının önemi ortaya çıkmaktadır.

Yakın tarihte üzerinde hali hazırda uzlaşılamayan ve hiçbir şekilde de orta yolun bulunamayacağı olaylar bulunmaktadır. Atatürk’ün Samsun’a çıkışından önce Sultan Vahdettin ile görüşüp Anadolu’da silahlı direnişi örgütlemesi için gönderildiği iddiasının farklı siyasi ideolojiler tarafından paylaşıldığını hatırlayınız. Aynı şekilde 1915 Olayları sonucunda Anadolu Ermenilerine soykırım yapıldığı şeklinde uluslararası platformda ülkemizi zor durumda bırakan bir konuyu aklınıza getiriniz. Yine eski başbakanlardan Adnan Menderes’in idamının o dönem muhalefette bulunan ve askerler üzerinde prestiji yüksek olan İsmet İnönü tarafından durdurabileceği şeklindeki iddiaya kafa yorunuz. Tüm bu sorulara verdiğiniz yanıtın, siyasi görüşünüzün etkisinde kalmış olduğunu düşünüyorsanız daha derin, kapsamlı ve çeşitli okumalar yapmalısınız.

Unutulmamalıdır ki bir bireyin hayat görüşünü ailesinden veya güvendiği kişilerden doğrudan miras alması yerine kendi görüşünü oluşturması evladır. Kişinin karşıt görüşleri okuyup orijinal fikrine ulaşmasının ne denli değerli olduğunu vurgulamak can sıkıntısı verse de sizinle aynı fikirde olmayanların görüşlerinin dinlenmesi gerektiğini savunuyoruz.

Tarihle ilgili fikirlerimizin televizyon dizileri ve fiktif romanlardan temin edilmesinin yaratacağı yanlışlığı hatırlatarak Sayın Gürkan gibi diğer saygın tarihçilerin kitaplarının okunmasını salık veriyoruz.

Kitap Hakkında

Emrah Safa Gürkan’ın ilk iki kitabı (Sultanın Korsanları ve Sultanın Casusları) daha akademik bir karakterdeyken ‘Bunu Herkes Bilir’ gündelik bir dille yazılmıştır. Elbette bu durum, kitabın içeriğinin dolu olmadığı anlamına gelmemekte; kitabın sadece akademik metin yazım kurallarını takip etmediğini açıklamaktadır.

Son dönemin bu popüler tarihçisiyle ilgili görüşümüzü bir önceki yazımızda (Sultanın Casusları) açıkladığımız için burada tekrara düşmekten kaçınmaktayız. Yine de vurgulamak gerekir ki yazar, okuyucuya ufuk açmanın ve zihinlerde düşünce sistematiği oturtmanın peşinde olup keyifli bir okuma pratiği sunmaktadır. Bu ve son kitabı ‘Ezbere Yaşayanlar’ halk arasında doğru bilinen yanlışları ve bunların kökenlerini anlatan eserlerdir.

Elinizdeki bu kitap, yekpare bir konu hakkında yazılmış bir metin değildir. Tarih içerisinde bilinmeyen veya yanlış bilinen konular hakkında okuyucuya ufuk açmaktadır. Bunu yaparken yer yer mizah unsurunu da işin içine katmıştır. Okuyucuya zaman zaman bir hikaye okuyormuş izlenimi veren bu kitaptan edindiğiniz bilgilerin sosyal ortamlarınızda işinize çok yarayacağını düşünüyorum.

Tarihin neden-sonuç ilişkisi içerisinde karşılaştırmalı ve objektif bir şekilde değerlendirilmesi ne kadar sağlıklı bir yaklaşım ise, gerçekleşmemiş veya belgelenmemiş olaylar üzerinde alternatif bir tarih geliştirmek de bir o kadar zorlamadır. Bir beyin jimnastiği faaliyeti olarak insanlara hoş vakit geçirtebilir veya entelektüel gibi görünen tartışma ortamı yaratabilir. Ancak bunun tarihin konusu olup olmadığının farklı bir tartışma konusu olduğunun hatırdan çıkarılmaması gerekir.

‘Türkler neden geri kaldı’, ‘Viyana’yı fethetseydik’ ya da ‘Fatih ölmeseydi ve Roma’yı alsaydık’ gibi tartışmalar zihin açıcı olabilir. Bahsi geçen konuları değerlendirirken o dönemin koşullarının ve konjonktürünün iyice hesaba katılmasını Emrah Safa Gürkan gibi akademisyenlerden dinlemek gerekir ki alternatif tarihi senaryolar yapmanın da bizi nasıl hatalara sürüklediği kitapta berrak bir şekilde anlatılmıştır.

Tarih dedikodudan ibaret değildir ve belgelendirilmesi gerekir. Burada dayanak teşkil eden belgelerin güvenilirliğinin ise ayrıyeten değerlendirilmesi gerekir. ‘Hiç kimsenin bilmediği bilgi’ ibaresi yerine ‘keşfedilmeyen bilgi/belge’ tabirinin kullanılmasının daha doğru olacağını düşünüyoruz. Kitapta İtalyan filozof Campanella veya Rönesans’ın İtalyan dâhisi Da Vinci’nin ya da ünlü İspanyol yazar Cervantes’in biz Türklerle temasa geçmesine karşın bunun şovenist duygulara hitap etmekten başka bir anlam taşımadığını düşünüyoruz. Yazarın bu konularda okuyucuya tatminkar bilgi vermesinin oldukça kıymetli olduğu aşikardır.

Tarihi daha iyi anlamanın en iyi yolu, o dönemi en iyi anlatan arşivlere girerek oradaki metinlerin ruhuna ulaşabilmektir. Bunu yapabilmenin yolu doğal olarak ilgili metnin yazıldığı dil(ler)e hakim olmaktır. Ayrıca bu metnin yazıldığı dönemin koşullarına, yazan kişinin karakterine ve anlatılan olay veya konunun aktörleriyle bunların detaylarına vakıf olmak gerekmektedir. Bildiği dillerin özgüveniyle arşivlerde rahat hareket edebilmesi ile Emrah Safa Gürkan bu konuda Türkiye için bir şanstır. Bu bağlamda yazarın eserlerinin sıkı sıkıya takip edilmesi, ancak kendisinin de itiraf ettiği gibi, bunlarla yetinilmemesi tavsiye edilmektedir.

Sonuç

Emrah Safa Gürkan’ın tarihte az ya da yanlış bilinen konulara yönelik açıklayıcı ve doyurucu bilgiler verdiği bu kitabı keyifle okuyacağınıza inanıyorum. Yine de yazılanların tek ve hakiki doğru olarak kabul edilmemesi, daha ileri okumalara devam edilmesi ve ilgilendiğiniz konu(lar)da bildiğiniz diğer dillerde araştırma ruhunun canlı tutulması yararlı olacaktır.